انتشار کتاب راهنمای مشارکت داوطلبانه در مدیریت بحران (بوکومی)

بحران حادثه‌ای است كه به طور ناگهانی و یا فزاینده روی می‌دهد؛ به طوری كه زندگی بشر را تهدید نموده و تلفات و خسارات بسیاری را به جامع انسانی تحمیل می‌كند. از این رو مقابله با آن نیازمند بسیج امكانات و انجام اقدامات اساسی و فوق‌العاده نسبت به حالت عادی است. در سراسر تاریخ بشر، زندگی و اموال انسان همواره در معرض مخاطرات حوادث غیرمترقبه و گاه‌گاه هولناك و مرگ‌بار بوده است. خطرات و خسارات ناشی از برخی بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان و آتش ­سوزي همانند خطرات جنگ‌های مصیبت‌بار و خونین در تاریخ بشر به ثبت رسیده است. كشور ما نیز همیشه در معرض این گونه حوادث و بحران‌ها بوده و زیان‌های هنگفت آنها را متحمل شده است.

از این رو، به كارگیری امكانات و تجهیزات موجود، مشاركت و آموزش همگاني، پیش‌بینی و تضمین نیازمندی‌های اساسی آسیب‌دیدگان در هنگام رخداد طبیعی و بحران به منظور ارایه خدمات نجات و امدادرسانی صحيح و فوری ضروری است. اين مهم تنها در قالب برنامه­ريزي مدون و مديريت بحران منسجم و كارآمد تحقق پذير است.

مدیریت بحران دارای چهار مرحله پیشگیری آمادگی مقابله و بازتوانی می‌باشد که نقش آموزش را در اثر بخشی هر چهار مرحله از مدیریت بحران نمی­توان انکار نمود، بی شک نیروی انسانی متخصص اصلی‌ترین نقش را در این مراحل بر عهده خواهد داشت. این تخصص جز از طریق اهتمام به آموزش مستمر میسر نمی‌شود.

با عنايت به ضرورت توسعه آموزش همگاني در حوزه مديريت بحران به خصوص بحران در زلزله و آتش سوزي ناشي از آن، مترجم طي سفري علمي-آموزشي به كشور ژاپن كه با هماهنگي آژانس همکاری‌هاي بین المللی ژاپن (JICA) و سازمان شهرداري­ها و دهياري­هاي كشور صورت پذيرفت تجارب كاربردي و ارزشمندي در اين خصوص كسب نمود و بر آن شد كه كتاب آموزشي راه آورد سفر مذكور با عنوان “راهنماي مشاركت داوطلبانه پيشگيري از فاجعه” را ترجمه نمايد. كتاب حاضر حاصل تجارب و آموزه ­هاي به دست آمده از زلزله بزرگ هانشين- آواجي شهر كوبه است كه توسط سازمان آتش‌نشانی شهر کوبه (KCFB) و دفتر آژانس همکاری­هاي بین المللی ژاپن (JICA) با رويكرد آموزشي به خصوص براي آتش‌نشانان، آتش‌نشان داوطلب و دانش آموزان در مواجهه با بحران‌هاي ناشي از زلزله و آتش سوزي تاليف شده است.

این کتاب راهنما در سه بخش كاربردي تاليف شده است: بخش اول با عنوان “تمرین‌های مقابله با شرایط اضـطراری در جـامعه“ حاوی موضوعات كاربردي برنامه­ ريزي براي رويدادهاي سالانه، روش‌هاي تمرين­هاي اضطراري، آموزش استفاده از خاموش كننده ­ها، تمارين گروهي امداد و نجات، گره زدن طناب، تخليه سازي، نقشه ايمني جامعه، كنترل و آمادگي در برابر سيلاب است. بخش دوم با عنوان “برنامه­ هاي آموزش پيشگيري از فاجعه در مدرسه“ كه با رويكرد آموزش در مدارس تدوين شده است حاوي برنامه مديريت فاجعه در مدرسه، برنامه­ريزي سالانه براي آموزش پيشگيري از بحران (مدرسه ابتدايي)، طراحي تصوير ذهني دانش آموزان از زمين لرزه، گزارش خروج اضطراري، كاوش براي يافتن منابع پيشگيري از فاجعه، قدم زدن در شهر و پيدا كردن مكان­ها و منابع پيشگيري از حوادث، تخليه ايمن و مطمئن، بازي تير‌اندازي به هدف، با خاموش كننده نوع آبي، تجربه حمل يك شخص با استفاده از پتو، تمرين درمان جراحات، دست به دست كردن سطل آب براي خاموش كردن و..، مي‌باشد. بخش سوم با عنوان “برنامه های آموزش پیشگیری از فاجعه در مدرسه (توصـیف/ منـبـع)“ به تمرین‌های عملیاتی و توصیف منابع از جمله؛ ترسیم تصویر زلزله، تمرین گزارش اضطراری، نمایش تمرین تخلیه، بازي هدف‌گیری به هدف با خاموش كننده‌هاي آب، تمرین حمل یک فرد با پتو، روش دست به دست کردن سطل و… می‌پردازد.

مطالب اين کتاب آن چنان که از فصول مطرح شده بر مي ­آيد، حاوي مباحث تجربي و كاربردي مربوط به مشاركت و آموزش مردم محلي و دانش آموزان ‌است كه مي­ تواند راهنماي مناسبي براي پژوهشگران و دست‌اندر‌كاران حوزه مديريت بحران، سازمان‌هاي خدمات ايمني و آتش‌نشاني شهرداري‌ها، دهیاری‌ها، آتش‌نشانان داوطلب، معلمان، دانش آموزان و دانشجويان حوزه تخصصي مقاطع مختلف مفيد واقع گردد. اميد است که مطالب آن مورد بهره‌برداري علاقه ­مندان اين حوزه قرار گرفته و با ارائه پيشنهادهاي مؤثر خود ما را در رفع کاستي­ها یاری نمایند.

در پايان بر خود لازم مي‌دانیم از آژانس همکاری ­هاي بین‌المللی ژاپن (JICA)، سازمان آتش‌نشانی شهر کوبه (KCFB) به خاطر اجازه ترجمه و نيز راهنمایی و توضيح برخي واژه­ ها تشكر نمايم. 

نشر شهروستا

1401